strona główna baza prawa podatkowego . . . działalność finansowa w rachunkowościdziałalność finansowa w rachunkowości

Działalność finansowa w rachunkowości

Działalność finansowa ma charakter akcesoryjny wobec działalności operacyjnej prowadzonej przez jednostkę. Działalność ta związana jest z zaangażowaniem środków pieniężnych w obrót papierami wartościowymi, udzielaniem pożyczek, zaciąganiem kredytów, ustanawianiem lokat, czyli zarówno z pozyskiwaniem kapitału finansowego jak i udostępnianiem wolnych środków finansowych.

W ustawie o rachunkowości, występują dwa odmienne sposoby postrzegania działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej jednostki, wynikające z dwóch odmiennych koncepcji klasyfikacji poszczególnych zdarzeń gospodarczych. Pierwszy sposób prezentuje rachunek zysków i strat, który podporządkowany jest większości przepisów ustawy o rachunkowości. Natomiast rachunek przepływów pieniężnych wymaga innego podejścia do klasyfikacji działalności jednostki, tj. poprzez pryzmat obszarów, w których generowane są przepływy pieniężne. W wyniku takiego rozróżnienia, obszary działalności wykazywane w rachunku zysków i strat nie są zatem tożsame z obszarami działalności w rachunku przepływów pieniężnych. Istotne jest zatem zrozumienie różnić w traktowaniu poszczególnych zdarzeń gospodarczych przy konstruowaniu obu rodzajów rachunku.

Rachunek zysków i strat opisuje zdarzenia, które zaszły w danym okresie biorąc pod uwagę wielkości księgowe, czyli przychody i koszty, które dotyczą tego okresu. Oznacza to, że pod uwagę brane są zarówno zdarzenia o charakterze pieniężnym w okresie bieżącym, jak i takie, których efekt pieniężny miał miejsce w okresie poprzedzającym, nastąpi dopiero w przyszłości albo nigdy nie wygeneruje przepływu pieniężnego.*

Wiele operacji ekonomicznych wiąże się z wydatkiem lub wpływem pieniędzy, choć nie muszą mieć odzwierciedlenia w wyniku finansowym. Są przykładowo zjawiska widoczne tylko w bilansie, jak zakup majątku, emisja akcji, zaciągnięcie kredytu. Jednocześnie są operacje, które nie mają charakteru pieniężnego w danym okresie, a istnieje obowiązek wykazania ich w rachunku zysków i strat za ten okres. Dotyczy to przykładowo tzw. niezrealizowanych odsetek i różnic kursowych, mających charakter niepieniężny i będących jedynie efektem księgowych zapisów związanych z wyceną aktywów czy pasywów lub dopisaniem odsetek do części głównej należności czy zobowiązań. Zatem w rachunku przepływów pieniężnych nie zostaną uwzględnione takie zdarzenia księgowe jak np.:

- przelew między kasą a rachunkiem bankowym,

- przeksięgowanie środka trwałego w budowie na stan środków trwałych,

- zamiana kredytu krótkoterminowego na długoterminowy,

- konwersja zobowiązań przedsiębiorstwa wobec wierzycieli na akcje czy udziały tego przedsiębiorstwa,

- przekazanie zysku na kapitał zapasowy.*

Rachunek zysków i strat

Przychody i koszty finansowe są związane z prowadzeniem przez jednostkę działalności finansowej, tj. pozyskiwaniem i udostępnianiem środków pieniężnych w celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej.

Do podstawowych kosztów z działalności finansowej zalicza się:

- odsetki zapłacone i naliczone, w tym od jednostek powiązanych, takie jak: odsetki od obrotowych kredytów bankowych, odsetki od kredytów, pożyczek, a także innych zobowiązań zaciągniętych na sfinansowanie środków trwałych, środków trwałych w budowie i wartości niematerialnych i prawnych po oddaniu ich do używania, odsetki od otrzymanych pożyczek i zobowiązań, w tym odsetki za zwłokę, potrącone dyskonto od własnych czeków lub weksli, odsetki od zobowiązań leasingowych czy odsetki od emitowanych obligacji,

- strata ze zbycia inwestycji, czyli wynik ze zbycia aktywów inwestycyjnych długoterminowych i krótkoterminowych, w tym w szczególności udziałów i akcji oraz innych papierów wartościowych, a także wierzytelności,

- aktualizacja wartości inwestycji, czyli odpisy wartości inwestycji zaliczonych do aktywów trwałych obniżające wartość wyceny według wartości rynkowej dokonanej zarówno w ciągu roku obrotowego, jak i na dzień bilansowy, a także obniżające wartość inwestycji zaliczanych do aktywów trwałych zarówno w ciągu roku obrotowego, jak i na dzień bilansowy w pełnej wysokości, jeżeli wcześniej z tego tytułu nie był podwyższany kapitał z aktualizacji, inwestycji krótkoterminowych zaliczanych do aktywów obrotowych tytułu ich aktualizacji wyceny,

- inne, czyli nadwyżka ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi, powstała na dzień wyceny, zapłaty lub rozliczenia zobowiązań i należności w walutach obcych oraz utworzone rezerwy na pewne i prawdopodobne koszty i straty z operacji finansowych oraz pozostałe, niewymienione koszty finansowe.*

Przychody finansowe natomiast obejmują dywidendy i udziały w zyskach, w tym od jednostek powiązanych, oraz otrzymane i naliczone odsetki, w tym od jednostek powiązanych, od aktywów finansowych:

- lokat bankowych, środków na rachunku bankowym,

- udzielanych pożyczek i od należności, w tym za zwłokę w zapłacie,

- z tytułu umów leasingu,

- otrzymanego dyskonta od weksli i czeków.*

Biorąc pod uwagę to, że koszty i przychody finansowe wynikają z prowadzenia przez jednostkę działalności finansowej związanej z zaangażowaniem środków pieniężnych w celu uzyskania korzyści ekonomicznych, należy zauważyć, że w części rachunku zysków i strat dotyczącej działalności finansowej ujmowane są także inwestycje.

Część rachunku zysków i strat dotyczącą działalności finansowej przedstawia się jednakowo, zarówno w wariancie kalkulacyjnym, jak i porównawczym.

Rachunek zysków i strat (fragment)

J. Przychody finansowe

I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:

- od jednostek powiązanych

II. Odsetki, w tym:

- od jednostek powiązanych

III. Zysk ze zbycia inwestycji

IV. Aktualizacja wartości inwestycji

V. Inne

K. Koszty finansowe

I. Odsetki, w tym:

- dla jednostek powiązanych