strona główna baza prawa podatkowego . . . powstawanie zobowiązań podatkowychpowstawanie zobowiązań podatkowych.

Powstawanie zobowiązań podatkowych

W komentarzu wyjaśniono pojęcie stosunku prawnopodatkowego. Omówiono powstawanie i wymiar zobowiązania podatkowego. Przedstawiono również podstawowe różnice między obowiązkiem podatkowym a zobowiązaniem podatkowym.

Stosunek prawny - obowiązek podatkowy - zobowiązanie podatkowe

Stosunek prawny to więź prawna, która łączy strony tego stosunku prawnego. Powstanie owych więzi powodują określone okoliczności nazywane zdarzeniami (faktami) prawnymi. W prawie podatkowym będą to np. posiadanie majątku, uzyskanie dochodu. Z chwilą zaistnienia takich zdarzeń powstaje stosunek prawny obowiązku podatkowego, który jednak wymaga dokonania wymiaru do postaci zobowiązania podatkowego. Obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe to dwie nazwy dotyczące tego samego stosunku prawnego w dwóch jego różnych fazach: powstania (obowiązek) i wymiaru (zobowiązanie). Potrzebę taką w prawie podatkowym wymusił fakt, że treść stosunku prawnego powstałego samoistnie z mocy prawa poznajemy przez wymiar, czyli stosowanie prawa. Bez wymiaru obowiązek prawny jest niepoznawalny. Aby obowiązek stał się zobowiązaniem musi przybrać w wyniku działania podatnika, płatnika lub organu podatkowego postać normy indywidualnej, czyli jednostkowej ze względu na adresata i konkretnej ze względu na zachowanie, które wyznacza.

Powstawanie i wymiar zobowiązań podatkowych

W doktrynie prawa podatkowego i orzecznictwie sądów administracyjnych powszechnie używa się pojęcia powstawania zobowiązań podatkowych. Na podstawie art. 21§ 1* OrdPU wyróżnia się dwa sposoby powstawania zobowiązań podatkowych w polskim porządku prawnym:

a) powstawanie zobowiązań z mocy prawa – na skutek zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania;

b) powstawanie zobowiązań z mocy decyzji ustalającej – na skutek doręczenia podatnikowi decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego*.

Takie ujęcie sprawia jednak, że zobowiązanie powstające "z mocy prawa" zostaje utożsamione z powstającym "z mocy prawa" obowiązkiem podatkowym. Znika więc racja ich odróżnienia, którą jest rozróżnienie powstawania i wymiaru. Dlatego też wydaje się, że warto przyjąć, że powstaje obowiązek podatkowy, a zobowiązanie jest wymierzane przez podatnika deklaracją albo przez organ podatkowy decyzją.

Podstawowe różnice między obowiązkiem podatkowym a zobowiązaniem podatkowym

Analizując ogół cech obowiązku i zobowiązania można dojść do wniosku, że w sferze powstawania obowiązku i wymiaru zobowiązań występują następujące relacje: