strona główna niezbędnik słownik

„(…) amortyzacja jest pojęciem ekonomicznym i oznacza obniżenie się wartości środka trwałego wskutek jego zużycia (od łacińskiego admortare – umorzyć). Amortyzacja jest procesem obiektywnym. Prawo może jednak wiązać pewne skutki z amortyzacją (np. odpisy amortyzacyjne zaliczane są do kosztów uzyskania przychodu), a także nakładać obowiązki informowania o amortyzacji przez wpisanie odpowiednich danych do ksiąg rachunkowych”*.

„Przepisy o amortyzacji, a także “dla celów amortyzacji”, to nie tylko przepisy prawa podatkowego. Najważniejsze znaczenie mają bowiem te przepisy, które nakazują odzwierciedlać obiektywne zjawisko amortyzacji w księgach rachunkowych. Służą one bezpieczeństwu obrotu gospodarczego (w szczególności mają zapobiegać zawyżaniu wartości aportu niepieniężnego w spółkach prawa handlowego)”*. Funkcje te spełniają przepisy o rachunkowości.

Dla amortyzacji istotnym jest pojęcie wartości początkowej, które zostało określone w art. 31 ust. 1 ustawy o rachunkowości. Wartość początkową środka trwałego stanowi cena nabycia lub koszt wytworzenia środka trwałego. Tak zdefiniowaną wartość początkową powiększają koszty ulepszenia środka trwałego, które powodują, że wartość użytkowa tego środka po zakończeniu ulepszenia przewyższa posiadaną przy przyjęciu do używania wartość użytkową. Wspomniane ulepszenie polega na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji środka trwałego.

„Wartość początkowa środków trwałych może być punktem wyjścia dla dokonywania odpisów amortyzacyjnych” (art. 31 ust. 2 ustawy o rachunkowości) lub aktualizacji wyceny (art. 31 ust. 3 ustawy o rachunkowości). W wyniku tych operacji powstaje jednak nowa kategoria pojęciowa – wartość księgowa netto. Wynika z tego, że wartość początkowa jest, wyjąwszy wypadek ulepszenia środka trwałego, kategorią stabilną. Zmiana, dokonana w wyniku wspomnianych operacji w księgach rachunkowych, w odniesieniu do wartości początkowej, powoduje, że zostaje ona zastąpiona przez inną kategorię pojęciową. Z tego też względu kategoria wartości początkowej ma dużą przydatność dla konstruowania obowiązku podatkowego”*.

Dokonywanie odpisów amortyzacyjnych zostało szczegółowo opisane w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (art. 15 ust. 6 oraz art. 16a–16m) jako jedna z kategorii kosztów ponoszonych w związku z działalnością gospodarczą. Przez koszty uzyskania przychodów należy rozumieć koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 PDOPrU. Natomiast odpisy amortyzacyjne stanowią rozłożone – dla celów podatkowych – w czasie koszty nabycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

„Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, tzn. od ceny nabycia lub kosztu wytworzenia we własnym zakresie, a w przypadku nabycia nieodpłatnego – wartości rynkowej. Odpis oblicza się przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych (rocznych norm zużycia), określonych w załączniku nr 1 do ustawy dla poszczególnych kategorii środków trwałych, w formie procentowej. Warunkiem dokonywania odpisów jest wprowadzenie przedmiotu amortyzacji do specjalnej ewidencji omawianych środków i wartości”*.

Amortyzacji dokonuje się także na gruncie podatku od nieruchomości. „Podstawę opodatkowania dla budowli stanowi ich wartość ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego, która stanowi podstawę obliczania amortyzacji w tym roku. Ustala się ją, biorąc pod uwagę wartość początkową budowli ustalaną dla celów amortyzacji podatkowej na dzień 1 stycznia roku podatkowego. Podatnik zgłaszający budowlę do opodatkowania podatkiem od nieruchomości w trakcie roku podatkowego podaje wartość ustaloną do obliczenia amortyzacji na dzień powstania obowiązku podatkowego (np. dzień nabycia budowli). Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają także budowle w całości zamortyzowane. W tym przypadku podstawę opodatkowania stanowi ich wartość z dnia 1 stycznia roku, w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego. W przypadku nieamortyzowania budowli podatnik powinien określić jej wartość rynkową na podstawie cen stosowanych w danej miejscowości w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia. Podatnik musi być świadomy, że w przypadku nieokreślenia wartości budowli lub podania wartości nie odpowiadającej wartości rynkowej organ podatkowy ma obowiązek powołać biegłego, który ustali jej wartość”*.

Opracowane na podstawie:

Dzwonkowski H. (red.), Prawo podatkowe, Warszawa 2010, s. 199.