Słownik
Autonomia prawa podatkowego
„(…) instytucja autonomii prawa podatkowego polega na tym, że na gruncie tego prawa dla realizacji celów tego prawa niektóre pojęcia i instytucje są uregulowane odmiennie od regulacji zawartych w przepisach dyscyplin prawa, z których pojęcia te i instytucje się wywodzą.
Zgodnie z dyrektywami wykładni systemowej zewnętrznej pojęcia niezdefiniowane w przepisach prawa podatkowego powinny być interpretowane w oparciu o inne normy, zaliczane do odrębnych od prawa podatkowego gałęzi prawa, regulujące te pojęcia. Dyrektywa ta na gruncie prawa podatkowego zyskała status odrębnej zasady prawa podatkowego tj. zasady respektowania pojęć przejętych z innych dziedzin prawa*.
Taki sposób interpretacji norm prawa podatkowego służy realizacji zasady spójności i zupełności systemu prawa. Szczególnie jest to widoczne przy analizie związków prawa podatkowego z prawem cywilnym. W piśmiennictwie podkreśla się, że przedmiotem prawa podatkowego są stany faktyczne zaliczane do szeroko pojętego obrotu prawnego regulowanego przez normy prawa cywilnego a także inne normy zaliczone do innych dyscyplin prawa - prawo pracy, prawo handlowe.
Prawo podatkowe funkcjonuje na pograniczu prawa publicznego i prawa prywatnego. Prawo podatkowe określa skutki podatkowe zdarzeń prawnych regulowanych przez inne normy niż przepisy podatkowe. Zdarzenia te tworzą podatkowy stan faktyczny opisany w normach prawa podatkowego i ich wystąpienie rodzi określone skutki podatkowe, najczęściej powstanie obowiązku podatkowego lub (…) uprawnienia podatnika do skorzystania z ulgi podatkowej.
Z tego względu skoro zadaniem norm prawa podatkowego nie jest regulowanie tych zdarzeń od początku w sposób odmienny od norm prawa prywatnego regulujących te zdarzenia, oceny tych zdarzeń prawnych należy dokonywać w oparciu o normy prawne regulujące stosunki społeczne do których te zdarzenia się zaliczają. Dlatego w przypadku większości pojęć i instytucji uregulowanych w prawie cywilnym, w celu ustalenia dla potrzeb prawa podatkowego, czy wystąpiły one w obrocie prawnym i jak w ich wyniku ukształtowały się prawa i obowiązki uczestników zdarzeń prawnych definiowanych przez te pojęcia i instytucje, należy posługiwać się przepisami tego prawa.* Dzięki temu realizacja celów prawa podatkowego nie zagraża i nie ogranicza realizacji celów jakie legły u podstawa tworzenia norm prawa cywilnego.
W świetle tych rozważań należy stwierdzić, że autonomiczność prawa podatkowego stanowi wyjątek od zasady spójności i zupełności systemu prawa. W piśmiennictwie podkreśla się, że odejście od tych zasad w ustawodawstwie podatkowym może nastąpić jedynie w przypadku jasno określonych potrzeb wynikających z funkcji prawa podatkowego.*
(…) Uregulowania autonomiczne winny wynikać wprost z treści przepisów prawa podatkowego. W sytuacji, gdy autonomia prawa podatkowego polega na stworzeniu na gruncie prawa podatkowego dla celów tego prawa, nowej definicji pojęcia zdefiniowanego już w np. w prawie cywilnym to w przepisach podatkowych powinna wystąpić taka autonomiczna definicja tego pojęcia. Autonomiczności prawa podatkowego nie można wywodzić tylko z kontekstu aktu prawnego w jakim użyto określone pojęcie, co do którego zachodzi przypuszczenie, że może mieć ona charakter autonomiczny*”*.
W procesie dokonywania wykładni przepisów prawa podatkowego pojawiają się nazwy przyjęte przez prawo podatkowe z innych gałęzi prawa. Jednakże nazwy te, jak już wcześniej wspomniano, nie mogą oznaczać tych samych pojęć, co w gałęzi prawa, z której zostały przejęte. Służą one bowiem „do budowania określonych pojęć w prawie podatkowym i stanowią wraz z innymi cechami ustaw podatkowych część składową nowych kompleksów pojęć, uzyskując cechy swoiste, niezbędne do założonych przez normodawcę celów opodatkowania. Prawo podatkowe, aby mogło wypełniać swoje zadania, może być wiązane tylko z własnymi pojęciami. Dokonując wykładni językowej prawa podatkowego, która powinna być uściślana i rozwijana w kontekście wykładni systemowej i funkcjonalnej, należy przede wszystkim szukać podatkowego rozumienia pojęć używanych przez ustawodawcę*”*.
