Słownik
Danina publiczna
Pod pojęciem daniny publicznej rozumie się: „wszelkie formy przejmowania wartości materialnych bądź usług przez państwo od mieszkańców jego terytorium oraz różnego rodzaju organizacji, działających lub mających siedzibę na tym terytorium”*.
Rozróżnia się:
- daniny osobiste (obowiązek służby wojskowej),
- rzeczowe (dostarczanie żywności) oraz
- pieniężne, współcześnie zdecydowanie dominujące*.
Do tych ostatnich, zgodnie z art. 5 ust. 2 pkt 1 ustawy o finansach publicznych do danin publicznych, zalicza się:
- podatki,
- składki,
- opłaty,
- wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa,
- a także inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z ustaw innych niż ustawa budżetowa.*
Daniny publiczne są świadczeniami pieniężnymi, przymusowymi, bezzwrotnymi i nieekwiwalentnymi*.
„Ogół danin zaspokaja potrzeby publiczne*. Nie każde świadczenie publicznoprawne jest daniną. Jeśli podstawowym celem świadczenia jest karanie lub prewencja (sankcje podatkowe), to nie jest to danina*. Wyróżnia się też prawo daninowe, które rozumiane jest jako zbiór »unormowań dotyczących świadczeń pieniężnych nakładanych przez władze publiczne na pewnych adresatów, świadczeń określanych jako podatki, cła, opłaty«* "*.
Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy (art. 217 Konstytucji).
„Art. 217 konstytucji wyraża zasadę wyłączności ustawy w sferze prawa daninowego. Do materii zastrzeżonych dla ustawy należy określenie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków. (…) W świetle ustalonej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego zasady, że sprawy istotne z punktu widzenia założeń ustawy nie mogą być przekazywane do uregulowania w aktach wykonawczych, należy jednak przyjąć, że konstytucyjne wyliczenie spraw z zakresu prawa daninowego zastrzeżonych dla ustawy nie ma charakteru wyczerpującego. Wszystkie istotne elementy stosunku daninowego powinny być uregulowane bezpośrednio w ustawie. Natomiast do unormowania w drodze rozporządzenia mogą zostać przekazane sprawy, które nie mają istotnego znaczenia dla konstrukcji danej daniny”*.
„W art. 84 Konstytucji sformułowana została zasada władztwa podatkowego, zgodnie z którą państwo ma prawo obciążania podmiotów znajdujących się w polu jego władzy w celu sfinansowana zadań państwa, a wyliczenie zawarte w art. 217 Konstytucji należy rozumieć jako nakaz uregulowania ustawą wszystkich istotnych elementów stosunku daninowego”*. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, iż pobieranie danin i opłat o charakterze publicznym nie może być jednak „uznane za ingerencję w sferę prawa własności (chyba że stanowi ono ukrytą formę konfiskaty mienia). Jak zauważył Trybunał w wyroku z 14 września 2001 r., sygn. SK 11/00, przyjęcie tezy, że każde ograniczenie majątkowe, w tym nałożenie np. podatku czy innej daniny, jest ograniczeniem prawa własności – prowadziłoby do wniosku, że każda zmiana niekorzystna w sytuacji majątkowej obywatela jest takim ograniczeniem. To spowodowałoby zatarcie się granicy pomiędzy tym ,co jest ciężarem wynikającym z obowiązków, a co ograniczeniem własności podlegającym kontroli z punktu widzenia art. 64 Konstytucji (OTK ZU nr 6/2001, poz. 166)”*.
Opracowane na podstawie:
Buczek A., Dzwonkowski H., Etel L., Gliniecka J., Glumińska-Pawlic J., Huchla A., Miemiec W., Ofiarski Z., Serwacki J., Zdebel M., Zgierski Z., Prawo podatkowe, Warszawa 2006, s. 1 - 2.
