strona główna niezbędnik słownik

„Do prawidłowej realizacji obowiązku podatkowego konieczne jest odtworzenie działań i faktów związanych z danym podmiotem, kształtujących podatkowy stan faktyczny. Prowadzenie ksiąg podatkowych ma na celu odzwierciedlenie rzeczywistego przebiegu zdarzeń skut­kujących opodatkowaniem w określonej wysokości. (…)

Rodzaj oraz stopień skomplikowania prowadzonej dokumentacji uzależniony jest od rodzaju podatku oraz formy opodatkowania. Zapisy w księdze służą do zarejestrowania zdarzeń, które odzwierciedlają obowiązek podatkowy, a po dokonaniu wymiaru – zobowiązanie podatkowe.  Z punktu widzenia elementów konstrukcji podatku zapisy w księgach podatkowych powinny odzwierciedlać podstawę opodatkowania w prawidłowej wysokości. (…)

Księgi podatkowe są jednym z podstawowych środków dowodowych w postępowaniu podatkowym. Stanowią dowód na to, co wynika z zawartych w nich zapisów, pod warunkiem że są rzetelne i niewadliwe*. Jednocześnie ustawodawca przyznaje księgom podatkowym domniemanie rzetelności i nie­wadliwości (prawidłowości), co oznacza, że ciężar dowodu przeciwnego spoczywa na organie podatkowym. Domniemanie to, dopóki nie zostanie obalone, dopóty wiąże organ podatkowy. Jeśli księgi są rzetelne i niewadliwe, to organ podatkowy nie będzie mógł przyjąć do podstawy opodatkowania innych wielkości niż te, które z ksiąg wynikają”*.

„Nierzetelność księgi podatkowej zawsze pozbawia ją mocy dowodowej, natomiast wadliwość powoduje skutek jedynie wtedy, gdy wady mają istotne znacznie. Oszacowanie można zastosować dopiero wtedy, gdy nastąpi uprzednie stwierdzenie nierzetelności ksiąg podatkowych. Nie jest dopuszczalna odwrotna kolejność. Jednakże zgodnie z § 2 art. 23 o.p. organ podatkowy odstąpi od określenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli dane wynikające z ksiąg podatkowych, uzupełnione dowodami uzyskanymi w toku postępowania, pozwalają na określenie podstawy opodatkowania. Podkreślił to w swoim orzeczeniu Sąd Najwyższy, który stwierdził, że w sytuacji jednak, w której obliczenie dochodu jest możliwe na podstawie posiadanej przez spółkę dokumentacji, to nie ma podstaw do jego szacowania (por. wyrok SN z dnia 18 grudnia 2003 r., sygn. akt III RN 136/02, PP 2004/4/49)”*.

„Nieprowadzenie księgi podatkowej wbrew obowiązkowi, nierzetelne prowadzenie księgi stanowi przestępstwo lub wykroczenie skarbowe (art. 60 i art. 61 KKS)

(…) Definicja ksiąg podatkowych przyjęta przez Ordynację podatkową jest bardzo szeroka. Zamiarem ustawodawcy było objęcie zakresem pojęciowym ksiąg podatkowych każdej z czterech kategorii wymienionych w przepisie”*. Są zatem księgami podatkowymi:

• księgi rachunkowe,
• podatkowa księga przychodów i rozchodów,
• ewidencje oraz
• rejestry, prowadzone na podstawie odrębnych przepisów dla celów podatkowych przez podatników, płatników i inkasentów.

„Kryterium ich wyodrębnienia jest prowadzenie ich dla celów podatkowych. Szeroka definicja ksiąg podatkowych pozwala uniknąć każdorazowego wyliczania poszczególnych rodzajów ksiąg podatkowych w przepisach Ordynacji podatkowej, które mają zastosowanie do ksiąg, tj. art. 23, art. 86, art. 181, art. 193, art. 288 OrdPU.

(…) Wskazane w art. 3 pkt 4 rodzaje ksiąg podatkowych nie mają jednorodnego charakteru. Księgi rachunkowe oraz podatkowa księga przychodów i rozchodów stanowią samodzielną, kompletną i wystarczającą bazę do sporządzenia deklaracji, jako dokumentacja służąca ujawnieniu zdarzeń, z którymi przepisy prawa wiążą powstanie obowiązku podatkowego. Inny charakter mają dwie kolejne kategorie, tj. ewidencje i rejestry prowadzone dla celów podatkowych przez podatników, płatników i inkasentów. W ramach tej kategorii występują takie, które są prowadzone odrębnie, celem ujawnienia kwoty zobowiązania podatkowego (np. ewidencja przychodów prowadzona przez podatników zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych, ewidencja zakupów i sprzedaży prowadzona przez podatników podatku od towarów i usług), a także tzw. ewidencyjne urządzenia pomocnicze, prowadzone łącznie z księgą przychodów i rozchodów lub księgami ra­chunkowymi (np. ewidencja przebiegu pojazdu, środków trwałych i wartości niematerialnych, tabele amortyzacyjne).

Te ostatnie są niewątpliwie prowadzone dla celów podatkowych. Są to jednak urządzenia księgowe znacznie uboższe – cząstkowe”*.

Opracowane na podstawie:

Dzwonkowski H.: Ordynacja podatkowa, wyd. III, C.H.Beck, Warszawa 2011, s. 41.