strona główna niezbędnik słownik

„Odsetki za zwłokę w zapłacie należności podatkowych nie są zobowiązaniem podatkowym w rozumieniu art. 5 Ordynacji podatkowej*".Odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych są należnością uboczną ściśle związaną z istnieniem zaległości podatkowej. Obowiązek ich zapłaty powstaje z chwilą powstania zaległości, zaś ich wysokość zależna jest od wysokości samej zaległości*. Odsetki za zwłokę są także świadczeniem odszkodowawczym za nieuprawnione korzystanie z cudzego kapitału. Powinny kompensować szkody wierzyciela z tego tytułu. Jednak ich wysokość znacznie przewyższa wysokość odsetek ustawowych. Dlatego spełniają w stosunku do podatnika nie tylko funkcję odszkodowawczą i kompensacyjną, lecz także represyjną*.

Ich celem jest skłonienie podatnika do terminowej zapłaty podatku a ich wysokość służy »ukaraniu« podatnika za opóźnioną zapłatę. Jeśli jednak odsetki za zwłokę przysługują podatnikowi z tytułu np. wyegzekwowania należności z następnie uchylonej decyzji, to ich wysokość jest taka sama jak w przypadku odsetek płaconych na rzecz jednostki publicznoprawnej. W takim przypadku pełnią funkcję odszkodowawczą i kompensującą dla podatnika"*. 
Zgodnie z art. 53 OrdPU odsetki za zwłokę naliczane są od trzech kategorii prawnych:

1. zaległości podatkowych (art. 51 OrdPU),
2. kwot traktowanych na równi z zaległościami podatkowymi (art. 52 OrdPU),
3. zaliczek na podatek.

Od tych rodzajów należności, jeśli powstaną i nie zostaną w terminie uregulowane, przysługują wierzycielowi podatkowemu odsetki za zwłokę. Obowiązek naliczania odsetek za zwłokę został nałożony na podatnika, płatnika, inkasenta, następcę prawnego, a także na osobę trzecią odpowiadającą za zaległości podatkowe.  
Na równi z zaległością podatkową, zgodnie z art. 52 § 1 OrdPU,  traktuje się m.in.:

1. nadpłatę, jeżeli w zeznaniu rocznym podatnika w podatku dochodowym od osób fizycznych, została wykazana nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, a organ podatkowy dokonał jej zwrotu lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych, bądź bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych,
2. zwrot podatku, jeżeli podatnik otrzymał go nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, chyba że podatnik wykaże, iż nie nastąpiło to z jego winy.

Odsetki za zwłokę nalicza się od dnia powstania zaległości podatkowej, tj. od dnia następnego po dniu, w którym upłynął termin płatności podatku. Jeżeli płatność podatku zostanie rozłożona na raty albo odroczona, to wygaśnięcie takiej decyzji powoduje, że terminem płatności staje się pierwotny termin powstania zaległości. Od tego też terminu oblicza się na powrót odsetki za zwłokę. Odsetki za zwłokę wpłacane są bez wezwania organu podatkowego. Jeżeli dokonana wpłata nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, wpłatę tę zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim, w dniu wpłaty pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę. Terminy biegu terminów odsetek za zwłokę wyznaczone są przez przepisy rozporządzenia Ministra Finansów.
Jeżeli w postępowaniu podatkowym po zakończeniu roku podatkowego lub innego okresu rozliczeniowego organ podatkowy stwierdzi, że:

1. podatnik mimo ciążącego na nim obowiązku nie złożył deklaracji,
2. wysokość zaliczek jest inna niż wykazana w deklaracji lub
3. zaliczki nie zostały wypłacone w całości lub w części,

organ ten wydaje decyzję, w której określa wysokość odsetek za zwłokę na dzień złożenia zeznania podatkowego za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy, a przypadku niezłożenia zeznania w terminie  - odsetki na ostatni dzień terminu złożenia zeznania, przyjmując prawidłową wysokość zaliczek na podatek (art. 53a § 1 OrdPU). 
„Przedawnienie prawa do wymiaru odsetek od nieuregulowanych zaliczek przedawnia się w tym samym momencie co prawo do wymiaru zobowiązania podatkowego za dany rok podatkowy*. Sprawę przedawnienia prawa do wymiaru odsetek od zaliczek na podatek należy rozpoznawać w związku z przepisami traktującymi o przedawnieniu zobowiązania podatkowego, na poczet którego zaliczki były (miały być) płacone*. Skoro zobowiązanie podatkowe, którego elementem składowym są zaliczki, przedawnia się z upływem 5 lat, od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku, to również w tym samym terminie - z uwagi na brak odrębnej regulacji prawnej - przedawniają się związane z tym zobowiązaniem podatkowym odsetki za zwłokę, w tym także odsetki od zaległości w zaliczkach miesięcznych*.”* 
Stawka odsetek za zwłokę równa jest sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim i 2%, z tym, że stawka ta nie może być niższa niż 8% (art. 56 § 1 OrdPU).

Opracowane na podstawie:
Dzwonkowski H.: Ordynacja podatkowa, wyd. III, C.H.Beck, Warszawa 2011, s. 488, 489, 490-491.