strona główna niezbędnik słownik

"W klasycznym ujęciu za opłatę publiczną jako formę władczego dochodu publicznego należy uznać świadczenie pieniężne, pobierane przez podmiot publicznoprawny (państwo lub jednostkę samorządu terytorialnego albo oba jednocześnie) na rzecz gospodarki budżetowej w związku z jego wzajemnym świadczeniem polegającym na czynności urzędowej lub świadczeniu usług jednostek sektora publicznego, oparte na określonej podstawie i pobierane w określonej wysokości z zachowaniem warunków płatności"*.

"Pojęcie opłaty publicznej jako instytucji prawno-finansowej jest jednym z najbardziej spornych na gruncie doktrynalnym i niejasno określonym na gruncie normatywnym. W doktrynie nie ma jednolitego poglądu przede wszystkim co do przedmiotu opłaty publicznej, tj. do tego, czy jej przedmiotem mogą być tylko czynności urzędowe organów publicznych, czy też może nim być objęta działalność jednostek sektora publicznego (zakładów użyteczności publicznej). Opłata publiczna jest świadczeniem odpłatnym, tj. takim, z którym wiąże się wzajemne świadczenie ze strony podmiotu publicznoprawnego na rzecz wnoszącego opłatę. Odpłatność ta ma charakter prawny i indywidualny, co oznacza, że podmiot wnoszący opłatę może z tego tytułu wystąpić z roszczeniem o wzajemne świadczenie państwa na swoją rzecz. Odpłatność zakłada wzajemność świadczenia, ale niekoniecznie jego równowartość. Odpłatność różni opłatę publiczną od podatku. W literaturze nie ma także zgodności co do zakresu cechy przymusowości opłat publicznych jako kryterium odróżniania opłaty publicznej od ceny. Podkreślane bywa, że opłatę publiczną różni od ceny brak wyboru innego sposobu postępowania w zamiarze uniknięcia opłaty. Wskazuje się, że gdy chodzi o cenę, zainteresowany podmiot może uchylić się od jej ponoszenia poprzez wybór innego rodzaju towaru lub usługi albo wstrzymanie się od konsumpcji"*.

Nakładanie opłat jest dopuszczalne w trzech sytuacjach:

• jeśli obywatel korzysta z obiektów i urządzeń należących do państwa (np. opłaty za przyłączenie do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej),
• jeśli jego udziałem staje się jakiś przywilej ze strony państwa (opłaty koncesyjne),
• a także jeśli organ państwa musi zajmować się sprawami obywatela (m.in. wydawanie zaświadczeń, zezwoleń itd.)*.

"Istnieje więc charakterystyczny dla opłat związek przyczynowy między świadczeniem pieniężnym dłużnika (opłatą), a świadczeniem wzajemnym administracji publicznej. Opłata stanowi zatem instytucję prawnofinansową której istotną cechą jest ekwiwalentność. Pobiera się ją w związku z wyraźnie wskazanymi usługami i czynnościami organów państwowych lub samorządowych, dokonywanych w interesie konkretnych podmiotów. Opłata stanowi tym samym swoistą zapłatę za uzyskanie zindywidualizowanego świadczenia oferowanego przez podmiot prawa publicznego"*.

Wśród opłat można wyróżnić:

• opłaty za czynności urzędowe organów administracji publicznej (opłaty sądowe, administracyjne, ogólne i szczegółowe, osobiste i rzeczowe, stałe i zmienne oraz fiskalne i służbowe)
• opłaty za usługi podmiotów gospodarki publicznej (opłaty za usługi komunikacji miejskiej) (…)
• opłaty za korzystanie z dóbr objętych w interesie publicznym szczególną ochroną (opłaty pobierane za korzystanie ze środowiska naturalnego) oraz
• opłaty adiacenckie*.

Dochody z opłat publicznych są w polskim systemie dochodów samorządowych dochodami gmin.

Opracowane na podstawie:

Dzwonkowski H. (red.), Prawo podatkowe, Warszawa 2010, s. 3 – 4.