strona główna niezbędnik słownik

„Polski system podatkowy z lat 80. był systemem historycznym, w którym znalazły odzwierciedlenie założenia ustroju socjalistycznego. Jedną z najbardziej charakterystycznych cech tego systemu stanowiło zróżnicowane traktowanie podatników nie tylko z względu na formę własności, lecz także na źródło przychodów (dochodów). W odniesieniu do dominującego w gospodarce sektora uspołecznionego i pełniącego podrzędną rolę, zarówno z gospodarczego, jak i fiskalnego punktu widzenia, sektora nieuspołecznionego wykształciły się odmienne zasady i formy opodatkowania.

Przy założeniu, że system podatkowy stanowi zbiór podatków powiązanych ze sobą pewną myślą przewodnią, można było wyróżnić w tym okresie nie jeden, lecz dwa systemy podatkowe, a mianowicie system opodatkowania jednostek gospodarki uspołecznionej oraz system opodatkowania jednostek gospodarki nieuspołecznionej i ludności. Na systemy te składały się odrębne podatki obrotowe, dochodowe i majątkowe. Pewną specyfiką odznaczało się jedynie opodatkowanie sektora rolnego (podatek rolny był podatkiem wspólnym dla wszystkich form własności). Odmienne były tez założenia polityki podatkowej, na podstawie których konstruowano podatki składające się na odrębne systemy podatkowe.

W stosunku do jednostek uspołecznionych stymulacyjna rola podatków sprowadzała się do oddziaływania na przedsiębiorstwa w kierunku efektywnego wykorzystania powierzonego im majątku, obniżki kosztów i powiązania dochodu, wydatkowanego na płace dla załogi i premie, z osiągniętymi wynikami finansowymi”*.       

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z 26 lutego 1982 r. o opodatkowaniu jednostek gospodarki uspołecznionej zakresem podmiotowym ustawy zostały objęte:

• przedsiębiorstwa państwowe,
• zrzeszenia przedsiębiorstw i innych organizacji grupujących przedsiębiorstwa państwowe,
• przedsiębiorstwa międzynarodowe i inne jednostki gospodarcze utworzone przez organ administracji państwowej wspólnie z innymi państwami na podstawie porozumienia bądź umowy
• utworzone przez przedsiębiorstwa państwowe przedsiębiorstwa mieszane z podmiotem zagranicznym, organizacją społeczną ludu pracującego,
• zagraniczne osoby prawne działające w Polsce na podstawie porozumienia między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a rządami obcych państw,
• banki, z wyjątkiem Narodowego Banku Polskiego,
• szkoły wyższe i jednostki badawcze,
•  inne niż wymienionej powyżej państwowe jednostki organizacyjne, prowadzące działalność gospodarczą,
• spółdzielnie i ich związki oraz Naczelną Radę Spółdzielczą i Centralny Związek Rzemiosła,
• spółki handlowe, w których Skarb Państwa albo jednostki gospodarki uspołecznionej posiadają udział wynoszący ponad 50% kapitału zakładowego,
• spółki wodne i leśne oraz ich związki,
• organizacje polityczne, społeczne i zawodowe.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 tekstu pierwotnego ustawy o opodatkowaniu jednostek gospodarki uspołecznionej, jednostki te uiszczały:

1. podatek obrotowy,
2. podatek od płac,
3. podatek od nieruchomości,
4. podatek dochodowy oraz
5. podatki wynikające z odrębnych ustaw podatkowych.

W czasie obowiązywania ustawy o opodatkowaniu jednostek gospodarki uspołecznionej treść art. 3 była wielokrotnie zmieniana. W ostatniej obowiązującej wersji ustawy art. 3 ust. 1 brzmiał następująco:

"Jednostki gospodarki uspołecznionej uiszczają:

1. podatek obrotowy,
2. podatek od płac".

Opodatkowaniem podatkiem obrotowym podlegała działalność gospodarcza wykonywana przez jednostki gospodarcze, polegająca na:

1. sprzedaży (dostawie) wytworzonych przez nie produktów,
2. sprzedaży produktów wytwarzanych bądź importowanych przez inne jednostki gospodarcze, w wypadkach i na warunkach określonych przez Ministra Finansów,
3. sprzedaży komisowej,
4. zakupie (skupie) produktów określonych przez Ministra Finansów w drodze rozporządzenia, z wyjątkiem wyrobów przemysłu spirytusowego i drożdżowego oraz produktów ropopochodnych,
5. świadczeniu usług (robót), w tym również usług polegających na przewozie, spedycji, wykonywaniu umów agencyjnych i zlecenia, reklamy, wynajmie, wydzierżawieniu lub przechowywaniu rzeczy, organizowaniu i prowadzeniu gier losowych i totalizatorów, usług w zakresie kultury i sztuki oraz usług rozrywkowych,
6. organizowaniu imprez.