strona główna niezbędnik słownik

Podatek od towarów i usług (VAT*) w polskim systemie prawnym regulowany jest przepisami ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług. Podatek ten opiera się na opodatkowaniu przychodów, tj. etapu prowadzącego do opodatkowania dochodu, nie uwzględniającego jednak ani finalnego rezultatu opodatkowanej działalności, ani kosztów jej prowadzenia*. VAT jest podatkiem obrotowym, jednakże w tradycyjnych podatkach obrotowych opodatkowanie każdej fazy obrotu powoduje zjawisko kaskadowości (lawinowości) podatków*. Skutki takie usuwa konstrukcja podatku przychodowego, który nie jest obliczany od wielkości brutto przychodu (cena towaru lub usługi plus podatek), lecz od przyrostu ceny w stosunku do poprzedniej fazy obrotu gospodarczego.

„(…) podstawową cechą podatku od towarów i usług jest neutralność tego podatku. Niekiedy w powiązaniu z zasadą neutralności podatku wskazuje się na - wynikającą z niej - zasadę faktycznego opodatkowania konsumpcji. Zgodnie z powyższymi cechami podatek od wartości dodanej (podatek od towarów i usług) powinien obciążać jedynie konsumpcję. Nie powinien on natomiast być faktycznym ciężarem dla tych podatników, którzy nabywają towary i usługi nie w celu ich konsumpcji, lecz w celu dalszej odsprzedaży, przerobu, wykorzystania na potrzeby działalności etc. Podatek ten winien być zatem neutralny dla przedsiębiorców, obciążać zaś wyłącznie konsumentów.

Podatek od towarów i usług jest jednocześnie podatkiem wielofazowym (naliczanym na każdej fazie obrotu) i naliczanym od całości obrotu. Dlatego też neutralność podatku jest zapewniona poprzez wprowadzenie prawa do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu dóbr służących działalności gospodarczej. Jest to fundamentalne prawo podatnika i podstawowe założenie konstrukcyjne podatku od wartości dodanej, stąd też w zasadzie nie może być ono ograniczane.*”*.

 „Podatek od towarów i usług jest również podatkiem o dużym stopniu sformalizowania, gdzie aby skorzystać z określonych uprawnień konieczne jest spełnienie pewnych wymogów formalnych , choćby co do treści i formy podstawowego rodzaju dokumentu stosowanego w obrocie handlowym jakim jest faktura. Jednakże spełnienie jedynie wymogów formalnych, co do wystawianych bądź otrzymywanych faktur nie zawsze wystarczy aby skorzystać z określonych możliwości, czy też uprawnień jakie stwarzają przepisy regulujące funkcjonowanie podatku od towarów i usług. Dotyczy to również tej najistotniejszej (…), jaką jest możliwość pomniejszenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Niezależnie bowiem od obowiązku spełnienia określonych wymogów formalnych konieczne jest, aby wystawiane dokumenty (faktury ) stanowiące podstawę do dokonywania odliczeń oddawały przebieg rzeczywistych transakcji handlowych . Wystawiane faktury muszą zatem odnosić się do rzeczywistych zdarzeń gospodarczych i być jedynie ich formalnym odzwierciedleniem”*.

Podatnikami VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności (art. 15 VATU).

Za podatników ustawa uważa również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, niebędące podatnikami w znaczeniu określonym przepisem art. 15 VATU, jeżeli dokonują wewnątrzwspólnotowej dostawy nowych środków transportu, w przypadku gdy okoliczności nie wskazują na zamiar wykonywania tych czynności w sposób częstotliwy (art. 16 VATU).

Podmiotami VAT są także osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które nie posiadają na terytorium Polski siedziby, stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności. Powinny one ustanowić przedstawiciela podatkowego, który odpowiada solidarnie z podatnikiem za zobowiązania podatnika, którego reprezentuje – art. 15 ust. 7–9 VATU.

„Przedmiot podatku został ujęty wyjątkowo szeroko. W myśl art. 5 VATU opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają:

1. 1. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
   2. eksport towarów,
   3. import towarów,
   4. wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,
   5. wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Wymienione czynności podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały zachowane warunki oraz formy ich wykonywania określone przepisami prawa”*.

Opracowane na podstawie:

Dzwonkowski H. (red.), Prawo podatkowe, Warszawa 2010, s. 203 – 204.