Słownik
Podatek od spadków i darowizn
Podatek od spadków i darowizn, obciążający nieodpłatne nabycie majątku*, regulowany jest ustawą z 28.7.1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Zakres przedmiotowy podatku określono przede wszystkim poprzez wyliczenie sposobów nabycia własności rzeczy znajdujących się na terytorium Polski lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Polski, tzn. tytułem:
- dziedziczenia,
- zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego,
- darowizny, polecenia darczyńcy,
- zasiedzenia,
- nieodpłatnego zniesienia współwłasności,
- zachowku,
- nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności,nabycia praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci* oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci*.
Nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi wtedy, gdy w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Polski.
Wyłączenia i zwolnienia korygują zakres przedmiotowy podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z art. 3 PSpDarU podatkowi nie podlega nabycie:
- własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Polski lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Polski, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Polski,
- w drodze spadku lub darowizny praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych oraz wierzytelności wynikających z nabycia tych praw,
- w drodze dziedziczenia środków z pracowniczego programu emerytalnego,
- w drodze spadku środków zgromadzonych na rachunku zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego,
- w drodze spadku środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym,
- w drodze spadku kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Zwolnienia z opodatkowania uregulowano w art. 4 oraz 4a PSpDarU.
„Podatnikami podatku są wyłącznie osoby fizyczne, podzielone na trzy grupy podatkowe ze względu na osobisty stosunek nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe. Przynależność podatnika do określonej grupy podatkowej ma bezpośredni wpływ na wysokość podatku* (odpowiednio ustalono kwoty wolne od podatku, wysokość stawek podatkowych, niektórych zwolnień).
Obowiązek podatkowy obciąża tylko nabywcę, a moment jego powstania zróżnicowano zależnie od sposobu nabycia rzeczy i praw majątkowych (np. przy nabyciu w drodze dziedziczenia z chwilą przyjęcia spadku, a przy nabyciu z polecenia darczyńcy – z chwilą wykonania polecenia). Jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma. W przypadku gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt nabycia.
(…) Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość)*, ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego, a więc obejmuje tzw. aktywa spadku. Analogicznej zasady nie stosuje się do długów i ciężarów spadkowych (długi i ciężary już wykonane potrąca się według ich faktycznej wartości z dnia poniesienia*). (…)
Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:
- 9637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
- 7276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
- 4902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
Ustalenie kwot wolnych od podatku jest przykładem szczególnej techniki stosowania ulg i zwolnień od podatków*. W ustawie o podatku od spadków i darowizn zastosowano tzw. minimum rozłączne polegające na tym, że po jego przekroczeniu kwota wolna od podatku jest wyłączona z podstawy opodatkowania*”*.
Opracowane na podstawie:
Dzwonkowski H. (red.), Prawo podatkowe, Warszawa 2010, s. 244 – 245.
