strona główna niezbędnik słownik

„Polski podatek dochodowy od osób fizycznych z 1991 r. - podobnie jak to było w okresie dwudziestolecia międzywojennego - jest podatkiem globalnym, którego przedmiotem opodatkowania jest suma dochodów, wszelkie możliwe wpływy, przysporzenia z szeregu źródeł przychodów. Ustawodawca polski ponownie wprowadzając ten podatek do polskiego systemu podatkowego, konstruował go m.in. w oparciu o szereg wymogów stawianych współcześnie dobremu podatkowi dochodowemu, a mianowicie: zasadę powszechności podmiotowej, zasadę powszechności przedmiotowej oraz zasadę opodatkowania czystego dochodu w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym. Zasada powszechności podmiotowej na gruncie tego podatku m.in. oznacza, że podatek ten winien objąć wszystkie osoby osiągające wynagrodzenia za świadczoną przez nie pracę czy to w ramach stosunku pracy, stosunku służbowego czy wykonywania takich albo innych obowiązków społecznych lub obywatelskich”*.

„Specyfika opodatkowania dochodu (przychodu) osób fizycznych, wzgląd na kwestie społeczne (zasady współżycia społecznego), a także konieczność zachowania koherencji zasad opodatkowania wymaga przyjęcia specjalnych reguł kolizyjnych, wykluczających sytuacje, w których podatnicy byliby zobligowani w konkretnym stanie faktycznym uiszczać różne podatki od tego samego dochodu (przychodu). W związku z tym, przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stosuje się do:

1. przychodów z działalności rolniczej, z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej,
2. przychodów z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach oraz ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia,
3. przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn,
4. przychodów (dochodów) armatora objętych podatkiem tonażowym*,
5. przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, np. pochodzących z przemytu, paserstwa itp.,
6. przychodów z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej oraz przychodów z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub śmierci jednego z nich,
7. świadczeń na zaspokojenie potrzeb rodziny, określonych w prawie rodzinnym* i objętych wspólnością majątkową.

(…) Podatnikami podatku są osoby fizyczne uzyskujące dochody (przychody) z określonych w ustawie źródeł przychodów. Zakres opodatkowania zależy m.in. od tego, czy podlegają oni ograniczonemu, czy nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu.

Ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu podlegają osoby fizyczne, które swoje miejsce zamieszkania mają poza granicami Polski. Osoby te podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) uzyskanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. (…)

Nieograniczony obowiązek podatkowy obejmuje podatników posiadających tzw. ośrodek interesów życiowych (osobistych lub gospodarczych) na terenie Rzeczypospolitej Polskiej albo przebywających w Polsce dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. Osoby te uiszczają w Polsce podatek od całości swoich dochodów (przychodów), tzn. bez względu na to, czy miejsce położenia ich źródeł znajduje się w kraju, czy poza jego granicami. Reguła taka prowadzi do zjawiska podwójnego opodatkowania tego samego dochodu (przychodu). Aby do tego nie dochodziło, w praktyce stosowane są różnorodne instrumenty (unilateralne, bilateralne lub multilateralne)*. Zazwyczaj zawierane są umowy międzynarodowe o unikaniu podwójnego opodatkowania, których konstrukcja często nawiązuje do wzorca ujętego w Modelowej Konwencji w sprawie Podatku od Dochodu i Majątku, powstałej w wyniku prac prowadzonych w ramach Organizacji Współpracy i Rozwoju Gospodarczego (OECD).

(…) Charakterystycznym elementem ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie znajdującym odzwierciedlenia w innych daninach publicznych, jest możliwość łącznego opodatkowania dochodów małżonków (tzw. iloraz małżeński). Zasadniczo małżonkowie podlegają indywidualnemu opodatkowaniu, jednak w określonych warunkach mogą skorzystać z ilorazu małżeńskiego. (…)

Iloraz małżeński pozwala małżonkom znacząco obniżyć ciężar opodatkowania przez »przesunięcie opodatkowania w dół« do niższego szczebla na progresywnej skali podatkowej. Składając wspólne zeznanie, małżonkowie sumują bowiem swoje dochody, a następnie do połowy tych dochodów stosują właściwą stawkę podatkową. Ostatecznie obliczony w ten sposób podatek mnożą przez dwa. W przypadku dużej rozpiętości dochodów, sięgających poziomu wyższej stawki podatkowej (albo gdy uzyskuje je w ogóle tylko jeden z małżonków) pozwala to uzyskać wymierne korzyści podatkowe wynikające z zastosowania niższej stawki podatkowej”*.