Słownik
Podatek od wartości dodanej
Podatek od wartości dodanej wprowadzony początkowo we Francji w 1954 r. stał się w państwach będących członkami Unii Europejskiej podstawowym sposobem opodatkowania przychodów. Przedmiotowy podatek nieomal w pełni został zharmonizowany w Unii Europejskiej i zastąpił dotychczas obowiązujące podatki obrotowe*. W konsekwencji uregulowanie opodatkowania przychodów osiąganych z działalności gospodarczej w Polsce (działalność profesjonalna) nie ogranicza się do przepisów ustawy z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług oraz wydanych na jej podstawie aktów wykonawczych, lecz uwzględnia także przepisy unijne.
Do najważniejszych aktów regulujących w Unii Europejskiej podatek od wartości dodanej należy Dyrektywa Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej*. Zastąpiła ona Szóstą Dyrektywę, która stanowiła rozwinięcie i uszczegółowienie zasad opodatkowania wspólnym podatkiem od wartości dodanej wskazanych w Pierwszej Dyrektywie z dnia 11 kwietnia 1967 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich w zakresie podatków obrotowych.
Zgodnie z art. 1 Dyrektywy 2006/115/WE zasada wspólnego systemu podatku od wartości dodanej polega na zastosowaniu do towarów i usług ogólnego podatku konsumpcyjnego dokładnie proporcjonalnego do ceny towarów i usług, niezależnie od liczby transakcji, które mają miejsce w procesie produkcji i dystrybucji poprzedzającym etap obciążenia tym podatkiem. Podatek od wartości dodanej, obliczony od cen towaru lub usługi według stawki, która ma zastosowanie do takiego towaru lub usługi, jest wymagalny od każdej transakcji, po odjęciu kwoty podatku poniesionego bezpośrednio w różnych składnikach kosztów. Wspólny system VAT stosuje się aż do etapu sprzedaży detalicznej włącznie.
„Powołany przepis stanowi podstawę wspólnego systemu podatku od wartości dodanej i wskazuje na podstawowe zasady konstrukcyjne, na których opiera się podatek VAT w państwach członkowskich.
Przede wszystkim podatek ten powinien obciążać konsumpcję. Oznacza to, że jego ciężar ekonomiczny powinien spoczywać wyłącznie na ostatecznych konsumentach towarów i usług. Konstrukcja podatku od wartości dodanej zakłada również, że podatek ten powinien być proporcjonalny do ceny towarów lub usług niezależnie od liczby transakcji, poprzedzających naliczenie podatku. Realizacja tego założenia wymaga wprowadzenia takiego mechanizmu obliczania podatku, który będzie zapobiegać kumulowaniu się kwot podatku zapłaconych w różnych fazach obrotu. Z tego względu na każdym etapie obrotu gospodarczego należny podatek VAT jest pomniejszany o podatek od wartości dodanej poniesiony bezpośrednio w składnikach kosztów. W konsekwencji działania powyższego mechanizmu podatek VAT, pomimo że występuje w każdej fazie obrotu gospodarczego, to obciąża nie cały obrót, lecz jedynie wartość dodaną w tej fazie. Stanowi to istotę zasady neutralności podatku od wartości dodanej”*.
„Jedną z podstawowych zasad wynikających z art. 1 Dyrektywy VAT jest zasada neutralności, zgodnie z którą podatek od wartości dodanej powinien być dla podatnika tego podatku neutralnym cenowo w okresie, gdy towar znajduje się w obrocie. Obciążenie podatkowe powstałe w wyniku braku odliczenia od podatku należnego w danej fazie obrotu powinno dotyczyć jedynie ostatecznego konsumenta towaru lub usług, który ponosi ciężar tego podatku”*.
„Podatek od wartości dodanej winien charakteryzować się proporcjonalnością. Cech ta wynika wprost z art. 1 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE. Z powołanego przepisu wynika, że wspólny system VAT polega na zastosowaniu do towarów i usług ogólnego podatku konsumpcyjnego dokładnie proporcjonalnego do ceny towarów i usług, niezależnie od liczby transakcji, które mają miejsce w procesie produkcji i dystrybucji poprzedzającym etap obciążenia tym podatkiem. Wynika zatem z powyższego, że zasadą podatku od wartości dodanej jest jego proporcjonalność do ceny, tzn. musi on być tak ustalony, aby na każdym etapie obrotu był proporcjonalny do ceny dostarczanych towarów i usług, aż do dostawy detalicznej ostatecznemu konsumentowi. Reguła ta ma ścisły związek ze stosowanymi stawkami podatkowymi bowiem to one odzwierciedlają wielkość proporcji, a wiec determinują proporcjonalność podatku od wartości dodanej w stosunku do konkretnego towaru lub usługi”*.
Opracowane na podstawie:
Buczek A., Dzwonkowski H., Etel L., Gliniecka J., Glumińska-Pawlic J., Huchla A., Miemiec W., Ofiarski Z., Serwacki J., Zdebel M., Zgierski Z., Prawo podatkowe, Warszawa 2006, s.256-257.
