strona główna niezbędnik słownik

W polskim systemie podatkowym z lat osiemdziesiątych znalazły odzwierciedlenie założenia ustroju socjalistycznego. „Jedną z najbardziej charakterystycznych cech tego systemu stanowiło zróż­nicowane traktowanie podatników nie tylko ze względu na formę własności, lecz także na źródło przychodów (dochodów). W odniesieniu do dominujące­go w gospodarce sektora uspołecznionego i pełniącego podrzędną rolę zarówno z gospodarczego, jak i fiskalnego punktu widzenia sektora nieuspołecznionego wykształciły się odmienne zasady i formy opodatkowania.

Przy założeniu, że system podatkowy stanowi zbiór podatków powiązanych ze sobą pewną myślą przewodnią, można było wyróżnić w tym okresie nie jeden lecz dwa systemy podatkowe, a mianowicie system opodatkowania jednostek gospodarki uspołecznionej oraz system opodatkowania jednostek gospodarki nieuspołecznionej i ludności. Na systemy te składały się odrębne podatki obrotowe, dochodowe i majątkowe. (…)

W stosunku do jednostek gospodarki nieuspołecznionej polityka podat­kowa charakteryzowała się dużą niestabilnością, związaną z aktualnymi trendami politycznymi.

Konsekwencją dominującej roli sektora uspołecznionego było również odejście od bezpośredniego opodatkowania dochodów ludności. Udział ludności w dochodzie narodowym był regulowany poprzez ustalanie przez państwo wysokości płac pracowników zatrudnionych w jednostkach uspołe­cznionych oraz wysokości cen zbywanych przez te jednostki towarów i usług. Jedynie w przypadku dochodów przekraczających przeciętne rozmiary lub osiąganych z kilku źródeł przychodów stosowane były podatki bezpośrednie (podatek wyrównawczy, podatek od wynagrodzeń). (…)

W okresie radykalnych przemian społeczno-gospodarczych w Polsce na przełomie lat dziewięćdziesiątych stało się oczywiste, że system podatkowy, który ukształtował się w drodze pewnego procesu historycznego, nie jest adekwatny do nowych warunków ustrojowych*. U podstaw zmian tego systemu legło m.in. założenie, aby wprowadzić powszechny podatek dochodowy, obciążający dochody osób fizycznych jako instrumentu regulowania dochodów ludności w warunkach gospodarki rynkowej oraz instrumentu zapewniającego właś­ciwą harmonię pomiędzy opodatkowaniem bezpośrednim i pośrednim; jednak na skutek istnienia podziału na osoby prawne i fizyczne i stosowania ulg, zwolnień i umorzeń, a w szczególności nieprzeprowadzanie egzekucji w sektorze państwowym, mamy nadal do czynienia z podziałem na lepszych i gorszych podatników.

Opracowane na podstawie:

H. Dzwonkowski, System podatkowy, wykład niepublikowany