strona główna niezbędnik słownik

„Na mocy art. 7 § 1 OrdPU podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. Paragraf 2 tego przepisu stanowi z kolei, że ustawy podatkowe mogą ustanawiać podatnikami inne podmioty niż wymienione w § 1”*.

Ustawowe definiowanie pojęcia podatnika jest kwestionowane, a istniejąca definicja posiada wiele wad. Artykuł 7 § 1 OrdPU nawiązuje do pojęcia obowiązku podatkowego z art. 4 OrdPU. W świetle zestawienia obydwu przepisów, podatnik to podmiot obowiązany do zapłaty podatku. Gdyby uznać definicję z art. 7 § 1 OrdPU za prawidłową, to nie byłyby podatnikami podmioty posiadające nadpłatę, stratę, uprawnieni do zwrotu itp. Nie ma więc wątpliwości, że stosunek prawny obowiązku podatkowego polega nie tylko na powinności ponoszenia przymusowego świadczenia pieniężnego, lecz także na konieczności podjęcia innych licznych obowiązków, w tym także proceduralnych*.

Definicja z art. 7 OrdPU jest definicją otwartą, przez co niczego w istocie nie definiuje. „Możliwość bycia podatnikiem najlepiej oddaje definicja 
K. Ostrowskiego, który przyjął, że podatnikiem może być jednostka życia społecznego, z którą przepisy prawa wiążą obowiązek podatkowy. Wskazuje ona w szczególności na to, że podmiotowość prawna podatków jest znacznie szersza niż podmiotowość prawa cywilnego. Teoretycznie podmiotem prawa podatkowego może być np. gospodarstwo rolne (obowiązek zapłaty spoczywa wówczas na właścicielu lub samoistnym posiadaczu gospodarstwa), małżonkowie, rodzina, konkubenci”*. Znany jest z ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych szczególny podmiot, jakim jest podatkowa grupa kapitałowa.

„Definicja podatku powinna być bardzo szeroka i uwzględniać nieznane potrzeby prawa podatkowego. Tak jest ostatecznie i w przypadku obydwu paragrafów art. 7. Nie ma jednak uzasadnienia, aby jedne podmioty wymieniać z nazwy (§ 1), a pozostałe odsyłać do ustaw”*.

Co do osób fizycznych i prawnych wymienionych w art. 7 § 1 OrdPU, to nie ulega wątpliwości, że pojęcia te należy rozumieć tak jak są one zdefiniowane w przepisach KC. Do osoby fizycznej odnoszą się przepisy art. 8 – 32 KC. To z kolei oznacza, że podatnikiem może być nie tylko nieubezwłasnowolniona i pełnoletnia osoba fizyczna, lecz także:

• nasciturus (art. 8 § 2 w zw. z art. 9 KC),
• osoby niepełnoletnie (art. 10 § 1 KC),
• osoby niemające zdolności do czynności prawnych (art. 12 KC),
• osoby mające ograniczoną zdolność do czynności prawnych (art. 15 KC).

Dla tych osób w ordynacji podatkowej przewidziano możliwość zastosowania przedstawicielstwa ustawowego lub urzędowego (kurator) i odpowiedzialności członka rodziny podatnika, zgodnie z art. 111 OrdPU.

Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną (art. 33 KC). Do tych podmiotów ma także zastosowanie odpowiedzialność solidarna (art. 91–92) oraz przepisy dotyczące następstwa prawnego przy przekształcaniu lub połączeniu osób prawnych. „Osoby trzecie mogą ponosić odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe osób prawnych. Osoby prawne prowadzące działalność gospodarczą mogą mieć w swej strukturze organizacyjnej tzw. jednostki samodzielnie bilansujące (prowadzące własną rachunkowość). Za zgodą urzędu skarbowego jednostki te (zakłady, oddziały) mogą być podatnikami traktowanymi pod względem podatkowym tak, jak osoby prawne (np. w podatku od towarów i usług oraz w podatku akcyzowym).

Jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej to między innymi spółki niemające osobowości prawnej. Spółki te są podatnikami podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego. Nie są one natomiast podatnikami podatków dochodowych, bowiem dochody z udziału w spółce opodatkowuje się osobno u każdej osoby (wspólnika) w stosunku do jej udziału w spółce. Tak samo traktuje się współwłaścicieli lub współposiadaczy bądź współużytkowników”*.

Opracowane na podstawie:

Buczek A., Dzwonkowski H., Etel L., Gliniecka J., Glumińska-Pawlic J., Huchla A., Miemiec W., Ofiarski Z., Serwacki J., Zdebel M., Zgierski Z., Prawo podatkowe, Warszawa 2006, s. 23-25.