Słownik
Straty w prawie podatkowym
„Materialnoprawna definicja straty zawarta jest w ustawach o podatkach dochodowych*. Jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą”*. „Z ekonomicznego punktu widzenia strata to ujemny wynik finansowy*. Powstanie straty jest rezultatem prowadzenia działalności gospodarczej. Jest ona jedną z przesłanek podejmowania decyzji o dalszym prowadzeniu działalności gospodarczej. W orzecznictwie wskazuje się, że dochód i strata stanowią tę samą kategorię matematyczną, której wartość może być dodatnia albo ujemna*. Nie o kategorię matematyczną tu jednak chodzi, ale o rodzaj stosunku prawnego. Jeżeli jest to dochód (matematycznie wartość dodatnia), to wywołuje obowiązek zapłaty, jeśli strata, to podatnik nie ma takiego obowiązku, a nadto może skorzystać z pewnych przywilejów. W podatku dochodowym od osób fizycznych stratę ustala się oddzielnie dla poszczególnych źródeł przychodów. Największe znaczenie ma strata w działalności gospodarczej”*.
„Prawo do uwzględnienia strat w podatku dochodowym od osób fizycznych powstaje dopiero z upływem roku, gdyż dopiero wtedy możliwe jest ustalenie, czy w tym roku w ogóle osiągnięto dochód. Strata nie ma bowiem prawnego znaczenia dopóty, dopóki przedsiębiorstwo nie będzie miało zysku w następnych latach podatkowych. Zgodnie z art. 7 ust. 5 PDOPrU o wysokość straty, poniesionej w roku podatkowym, można obniżyć dochód w najbliższych kolejno po sobie następujących 5 latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty”*.
„Z proceduralnego punktu widzenia strata może zostać ujawniona przez samowymiar albo wydanie decyzji podatkowej. Podobnie jak w przypadku zobowiązania, nie tylko decyzja, ale także deklaracja jest aktem tworzącym dla podatnika prawo do odliczenia straty*.
(…) Artykuł 24 OrdPU przewiduje, że organ podatkowy, w drodze decyzji, określa wysokość straty poniesionej przez podatnika, jeżeli w postępowaniu podatkowym organ ten stwierdzi, że podatnik nie złożył deklaracji, nie wykazał w deklaracji straty lub wysokość poniesionej straty różni się od wysokości wykazanej w deklaracji, a poniesienie straty zgodnie z przepisami prawa podatkowego uprawnia do skorzystania z ulg podatkowych. Widzimy zatem w tym przepisie zarazem przesłanki wszczęcia postępowania i rodzaj sprawy, a jednocześnie rezultat rozstrzygnięcia. (…)
Postanowienie art. 24 warunkujące wydanie decyzji w sprawie straty uprawnienia do skorzystania z ulg podatkowych wydaje się zbędne. Uprawnienie do skorzystania z ulgi polegającej na odliczenia strat z dochodu lat następnych ma charakter ogólny i dla ustalania straty nie jest istotne, aby przyszło do konsumpcji tej ulgi (do skorzystania z niej). Nie jest to zresztą wielokrotnie praktycznie możliwe. Ustalanie straty w deklaracji lub decyzji następuje niekiedy bardzo długo przed uzyskaniem dochodu, który umożliwia odliczenie. Ulgi te polegają na możliwości odliczenia straty i potencjalnie może z nich skorzystać każdy podatnik. Jest to wprawdzie zdarzenie przyszłe i niepewne, ale nie powinno blokować możliwości wydawania decyzji w sprawie wysokości straty*. Podatnik, który ma stratę, podejmuje decyzję o dalszym prowadzeniu działalności, mając perspektywę odliczenia straty. Niekiedy uzależnia od tego dalsze prowadzenie działalności. Aby móc dokonać odliczenia, musi mieć prawidłowy wymiar przed skorzystaniem z ulgi. Jeśli nie dokonał sam wymiaru straty albo gdy zrobił to wadliwie, powinien to za niego uczynić organ podatkowy. (…)
Decyzja w sprawie wysokości straty jest podatkową decyzją wymiarową, podlegającą wszelkim rygorom postępowania podatkowego, a w szczególności postępowaniu instancyjnemu i skardze do NSA. W postępowaniu odwoławczym do straty odnosi się także przepis art. 230 OrdPU, na mocy którego wysokość straty podlega wymiarowi uzupełniającemu w toku postępowania odwoławczego. (…) Jednocześnie ze zwróceniem sprawy organ odwoławczy wydaje postanowienie o przekazaniu sprawy do organu I instancji i doręcza je stronie. Pozostałe elementy tego postępowania są takie same jak w przypadku wymiaru uzupełniającego zobowiązania podatkowego. Nowa decyzja wydawana jest zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym w dniu powstania obowiązku podatkowego. Od nowej decyzji służy stronie odwołanie, które podlega rozpatrzeniu łącznie z odwołaniem wniesionym od zmienionej decyzji. Jeżeli zaś strona nie złożyła odwołania od nowej decyzji, organ odwoławczy rozpatruje odwołanie od decyzji, która uległa zmianie.
(…) Decyzja w sprawie straty ma charakter deklaratoryjny, co nie oznacza, że jest to decyzja określająca. Są dwa powody, aby nie używać w odniesieniu do tego typu decyzji terminu „określająca”. Pierwszy jest taki, że podział na decyzje określające i ustalające wysnuwa się z art. 21 OrdPU, a przepis ten dotyczy wyłącznie zobowiązań, a więc powinności zapłaty. Ponadto, podział ten jest z gruntu błędny (…).
(…) Jeżeli stratę określono w drodze samowymiaru, to jej korekta nie podlega żadnym ograniczeniom. Może być dokonana w każdym czasie i może w ten sposób prowadzić do weryfikacji zobowiązań podatkowych w okresach późniejszych. Nawet jeżeli zobowiązanie podatkowe uległo przedawnieniu, to można wznowić postępowanie ze względu na nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nieznane organowi, który wydał decyzję (art. 240 § 1 pkt 5 OrdPU)”*.
