strona główna niezbędnik słownik

"System to grupa elementów wzajemnie ze sobą powiązanych i od siebie uzależnionych, tworzących pewną całość. Przyjmuje się, że system podatkowy to ogół podatków występujących w danym czasie w danym państwie* "*.

System podatkowy w sensie ekonomicznym to ogół dochodów podatkowych państwa i jednostek publiczno-prawnych. Z ekonomicznego punktu widzenia istotne są:

• źródło podatkowe (osoby fizyczne, osoby prawne, obrót, dochód, majątek),
• faza poboru podatku (przy wypłacaniu wynagrodzenia, czyli u płatnika u źródła, po zakończeniu uzyskiwania dochodu za dany okres),
• zakres podmiotowy podatków (osoby fizyczne, prawne, rolnictwo, sektor prywatny albo państwowy) oraz
• wysokość stawek podatkowych.

"System podatkowy powinien być niesprzeczny, logiczny i zupełny, zbudowany według zasad podatkowych*. Powinien też harmonijnie godzić funkcje podatków, przede wszystkim fiskalną i redystrybucyjną. Jako system norm prawnych system podatkowy powinien być zbudowany według zasad prawidłowej legislacji*.

System podatkowy to nie jakikolwiek zespół podatków, lecz taki, który powiązany jest pewną »myślą przewodnią«, tak – aby tworzyć całość organizacyjną zarówno pod względem prawnym, jak i ekonomicznym.

Idealny byłby system podatkowy, u podstaw którego leżą adekwatne dla danego czasu, w danym kraju i warunkach społeczno-gospodarczych cele ekonomiczne, i prawidłowo realizujący takie cele pod względem legislacyjnym system prawa podatkowego*.

Zestrajaniu podatków w jedną całość o charakterze systemowym stawiane są określone wymagania:

1. zespół podatków określa się mianem systemu podatkowego, jeżeli w sensie konstrukcji prawnej i powiązań co do treści ekonomicznej tworzy on wewnętrznie spójną, jednolitą logicznie całość;
2. system podatkowy jest wypadkową wpływu i kompromisów ekonomicznych, politycznych i społecznych;
3. doktryna podatkowa zgodnie stwierdza, że system podatkowy powinien być skonstruowany w taki sposób, by państwo mogło sprostać swoim zadaniom w służbie społeczeństwa, tj. by mogło zdobywać środki pieniężne potrzebne na wydatki państwowe w wystarczającej ilości i w najtańszy sposób;
4. ponadto system podatkowy musi być kształtowany w sposób sprawiedliwy. Podatnik nie jest bowiem »poddanym państwa«, lecz suwerenem, który poprzez akt wyborczy deleguje swoją »władzę« władzy państwowej. Władza państwowa jest wyrazem »rządów narodu«;
5. współcześnie spotkać można pogląd, że przy konstrukcji systemu podatkowego musi być zachowana właściwa równowaga między jego podstawowymi funkcjami;
6. fundamentem budowy systemu podatkowego powinny być dwie niesprzeczne wobec siebie zasady. Pierwsza z nich to zasada trwałej wydajności podatku, druga natomiast – to zasada sprawiedliwości w rozłożeniu ciężaru podatkowego* "*.

Trybunał Konstytucyjny w swoim orzecznictwie wskazuje, iż „w myśl konstytucyjnego podziału władz kształtowanie zasad prawnych systemu podatkowego stanowi domenę działania władzy ustawodawczej. Władza ustawodawcza, w zakresie której organami państwa (…) są Sejm i Senat – ma w tej dziedzinie szeroką swobodę wyboru między różnymi konstrukcjami zobowiązań podatkowych, w rozmaity sposób realizującymi politykę gospodarczą państwa, której konkretyzację stanowi przejawiająca się w treści tych regulacji polityka podatkowa. (…) ustawodawca jest uprawniony do stanowienia prawa odpowiadającego założonym celom politycznym i gospodarczym (…). Swoboda władzy ustawodawczej jest wprawdzie ograniczona zasadami i przepisami konstytucyjnymi oraz obowiązkiem poszanowania chronionych przez te zasady i przepisy wartości, ale w wypadkach wątpliwych domniemanie powinno przemawiać na rzecz zgodności rozstrzygnięć ustawowych z konstytucją, zaś obalenie tego domniemania wymaga bezspornego wykazania sprzeczności zachodzącej między ustawą i konstytucją”*.

Opracowane na podstawie:

Buczek A., Dzwonkowski H., Etel L., Gliniecka J., Glumińska-Pawlic J., Huchla A., Miemiec W., Ofiarski Z., Serwacki J., Zdebel M., Zgierski Z., Prawo podatkowe, Warszawa 2006, s. 59.