strona główna niezbędnik słownik

„Ulgi podatkowe są formą zmniejszenia kwantytatywnych elementów konstrukcji podatku, czyli podstawy opodatkowania bądź stawek podatkowych lub samej kwoty podatku”*.

„Ulgi (…) stanowią istotny element konstrukcji podatku. Zawarte są w przepisach regulujących konkretny podatek i mają charakter generalny. (…)

Pojęcie ulga odnoszone do podatku rozumiane jest jako zmniejszenie jego wysokości”*.

Ulgi podatkowe mogą polegać na zmniejszeniu:

• podstawy opodatkowania (np. odliczenia od dochodu w ramach przyznanych limitów przez osoby niepełnosprawne wydatków na dojazdy na niezbędne zabiegi rehabilitacyjne, utrzymanie psa przewodnika, zakup lekarstw w podatku dochodowym od osób fizycznych czy odliczenie kwot darowizn przekazanych na cele określone w ustawach o podatku dochodowym od osób prawnych i podatku dochodowym od osób fizycznych w ramach dopuszczalnych limitów),
• stawki podatkowej (np. obniżenie w drodze uchwały rady gminy średniej ceny skupu żyta lub średniej ceny sprzedaży drewna tartacznego, osiągniętej przez nadleśnictwa, przyjmowanych dla celów podatków rolnego i leśnego),
• kwoty podatku (np. tzw. „ulga żołnierska” stosowana przy opodatkowaniu gospodarstw rolnych żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową lub długotrwałe przeszkolenie wojskowe, prowadzących te gospodarstwa bezpośrednio przed powołaniem do służby, stosuje się ulgę w podatku rolnym w wysokości 60% (podmiotowa), a podatek rolny od gruntów położonych na terenach podgórskich i górskich obniża się o 30% lub o 60%, w zależności od klasy gruntów (przedmiotowa).

„Ulgi podatkowe nie dotyczą więc bezpośrednio podmiotu lub przedmiotu opodatkowania, ale innych elementów konstrukcji podatku (podstawy opodatkowania, stawek podatkowych i kwoty podatku). Mogą jednak mieć związek z osobą podatnika lub przedmiotem opodatkowania. Należy od nich odróżnić ulgi w zapłacie podatku, które uregulowane są w rozdziale 7a Ordynacji i przyznawane przez organy podatkowe w drodze indywidualnej decyzji administracyjnej o charakterze uznaniowym, na wniosek strony.

Ulgi podatkowe wynikające z przepisów ustaw regulujących poszczególne podatki nazywane są ulgami systemowymi. Cechą charakterystyczną ulg jest także ich złożona konstrukcja prawna, która wymaga precyzyjnego określenia m.in. w jakim trybie ma nastąpić przyznanie ulgi (na wniosek czy z urzędu), na jakich warunkach i w jakiej wysokości, kto ma dokonać obliczenia, w jakim terminie i w jakiej formie*. Brak precyzji ze strony ustawodawcy powoduje często, że podatnicy nie mogą – wbrew jego intencjom – korzystać z przyznanych im ulg”*.

„Przyjmuje się, że jeśli (…) ulgi i zwolnienia podatkowe występują, to są one niesamoistnymi elementami konstrukcji podatku. Twierdzenie to jest prawdziwe z punktu widzenia normatywnego, budowy przepisów prawa podatkowego. Aby utworzyć zwolnienia podmiotowe, musimy wyłączyć w przepisach z zakresu pojęciowego danego podmiotu pewną kategorię podmiotów zwolnionych od podatku. W ten sposób ulgi i zwolnienia pozostają w ścisłych związkach z elementami podstawowymi (podmiot, przedmiot, podstawa, stawki). Nie są jednak niezbędne dla bytu samego podatku. Ulgi i zwolnienia, poza ulgą polegającą na obniżeniu obliczonego już podatku, nie istnieją w oderwaniu od innych elementów konstrukcji podatku. Zależność ta przestaje jednak mieć znaczenie, gdy ulga staje się elementem konstrukcji indywidualnej. Po obliczeniu, ulga mieszkaniowa stanowi samodzielny tytuł prawny, jakim jest roszczenie podatnika. Nie musi być ona związana z konkretnym okresem podatkowym. Raz nabyta, może być odliczana od podatków za różne lata podatkowe. Nabiera wtedy charakteru samoistnego”*.

W doktrynie wskazuje się na następujące cechy, które różnią zwolnienia i ulgi*:

• zwolnienie oznacza definitywne (ostateczne) wyłączenie określonej kategorii podmiotów lub przedmiotów z opodatkowania, natomiast wprowadzając ulgę ustawodawca nie rezygnuje z opodatkowania, lecz ma na celu tylko i wyłącznie redukcję obciążenia podatkowego (zmniejszenie wysokości płaconego podatku);
• zwolnienie wiąże się z zabiegiem dokonywanym na podmiocie lub przedmiocie opodatkowania, natomiast ulga jest korektą podstawy opodatkowania, stawki podatkowej lub kwoty podatku.

Funkcje ulg – patrz: Zwolnienia podatkowe – pojęcie.

Opracowane na podstawie:

Buczek A., Dzwonkowski H., Etel L., Gliniecka J., Glumińska-Pawlic J., Huchla A., Miemiec W., Ofiarski Z., Serwacki J., Zdebel M., Zgierski Z., Prawo podatkowe, Warszawa 2006, s. 20-22.