strona główna niezbędnik słownik

Zgodnie z treścią art. 217 Konstytucji możliwe jest stosowanie umorzeń zaległości podatkowych*. Przepis ten stanowi bowiem, iż „nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy”. 
Umorzenie zaległości podatkowej należy do kategorii ulg w spłacie zobowiązań podatkowych. Zasady stosowania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych zostały zawarte w rozdziale 7a Ordynacji podatkowej. Obok umorzenia w rozdziale tym mieszczą się także regulacje dotyczące:

• odroczenia terminu płatności podatku lub rozłożenia zapłaty podatku na raty,
• odroczenia lub rozłożenia na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę.

Przyznanie wszystkich wymienionych powyżej ulg w spłacie zobowiązań podatkowych odbywa się na wniosek podatnika, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym. Ulgi mają charakter uznaniowy i przyznanie ich uzależnione jest od decyzji organu podatkowego pierwszej instancji. Decyzja ta ma charakter konstytutywny. 
Przed wydaniem decyzji organ podatkowy powinien przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, czy na przykład:

• nastąpiło znaczne obniżenie zdolności płatniczej podatnika spowodowane klęską lub innym zdarzeniem losowym,
• niewyegzekwowanie należności nie wpłynie negatywnie na stan finansów państwa lub gminy i nie naruszy konstytucyjnych zasad równości, powszechności i sprawiedliwości opodatkowania.

„Ustalenie przez organ, że istniały przyczyny uzasadniające ewentualne zastosowanie ulgi, nie zobowiązuje go do wydania decyzji uwzględniającej żądanie strony. Zastosowanie ulgi jest bowiem prawem, a nie obowiązkiem organu podatkowego pierwszej instancji, a uznaniowość ulg podatkowych oznacza, że nawet w przypadku zaistnienia wskazanych przesłanek podmiot udzielający ulgi nie ma obowiązku wydania korzystnej dla podatnika decyzji”*. 
„Podatnik może wielokrotnie występować o umorzenie zaległości. Odmowa umorzenia zaległości podatkowych nie stwarza stanu res iudicata i można żądać umorzenia zaległości podatkowej tak długo, jak długo zaległość ta istnieje*. Jednak podatnik może złożyć ponowny wniosek o umorzenie zaległości podatkowych w sytuacji, gdy w jego sprawie wystąpią nowe okoliczności*.”*  
Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych mogą być udzielane także z urzędu. Taka sytuacja może mieć miejsce m.in. wówczas, gdy:

• zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne,
• kwota zaległości podatkowej nie przekracza pięciokrotnej wartości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym.

Przedmiotem umorzenia może być:

• całość lub część zaległości podatkowej,
• odsetki za zwłokę lub
• opłata prolongacyjna.

„Zaległością podatkową jest podatek nie zapłacony w terminie płatności. Zaległość podatkowa jest różnicą między zobowiązaniem podatkowym a wpłatą dokonaną na poczet tego zobowiązania. Jeśli na poczet zobowiązania nie została dokonana żadna wpłata, a termin płatności upłynął, zobowiązanie jest równe zaległości podatkowej. W części, w jakiej dokonana została wpłata, zobowiązanie wygasa przez zapłatę. W pozostałej części może ono wygasnąć przez umorzenie”*. 
Zgodnie z art. 67a § 2 OrdPU skutkiem umorzenia zaległości podatkowej jest również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa.

Opracowane na podstawie:

Dzwonkowski H. (red.), Prawo podatkowe, Warszawa 2010, s. 138.

Dzwonkowski H., Zgierski Z., Procedury podatkowe, Warszawa 2006, s. 550, 552, 554,