strona główna niezbędnik słownik

„Dogodność oznacza taką konstrukcję systemu podatkowego, aby podatki płacone były w momencie, gdy podatnik dysponuje środkami pieniężnymi”*.

Z kolei zasada dogodności „w ujęciu Smitha wyraźnie akcentuje dwa istotne elementy. Po pierwsze, chodzi o termin poboru podatku, a po drugie, o sposób poboru. W tym zakresie swoją myśl ujmuje Smith następująco: »Każdy podatek wino się ściągać w takim czasie i w taki sposób, by podatnikowi było jak najdogodniej go zapłacić«*.   

Maksyma Smitha dotycząca terminu płatności podatku przekłada się  na regułę: »płać podatki, gdy wpływają pieniądze«*. Tak więc dogodny termin poboru podatku odnoszony jest do sytuacji, w której »istnieje największe prawdopodobieństwo, że podatnik ma go czym zapłacić«. Ta sekwencja wywodów Smitha wyraźnie wskazuje, że termin płatności podatku nie może być ustalany arbitralnie. Racjonalne jest takie jego ujmowanie, które uwzględnia przesłanki ekonomiczne dotyczące procesu powstawania dochodów podatkowych. A proces ten wiedzie od przychodu poprzez zysk, majątek aż po dochód wydatkowany. Na każdym z tych etapów kształtowania się dochodu jest pewna swoista specyfika i to ona wyznacza właściwy dla podatnika termin zapłaty podatku. Przepisy dotyczące wymiaru powinny tak ustalać termin poboru podatku, aby dotyczyły dochodu realnego, będącego w posiadaniu podatnika. Podatnik nie zapłaci bowiem, »gdy ma pustą kieszeń«. Tak więc prawa natury (rynek) określają naturalne i obiektywne uzasadnione dla poszczególnych rodzajów dochodów podatkowych terminy ich płatności.

Sposób poboru jest równie ważny jak termin, z tym jednak, że inne reguły wyznaczają sposób poboru podatków bezpośrednich, a inne podatków pośrednich. Przy podatkach bezpośrednich, takich jak: podatek od zysku, od płacy, od czynszu z ziemi, od czynszu z domów, od renty gruntowej – wymiaru podatków dokonuje się przy udziale administracji skarbowej. Wynika to z istoty tych podatków, do których musi być dostosowana technika wymiaru. Inaczej jest przy podatkach pośrednich. Tu bowiem technika wymiaru uwzględnia przerzucalność podatku i to, że jest on płacony w cenie dóbr konsumpcyjnych (towary i usługi). Można uznać, że w odniesieniu do podatków pośrednich dogodność sposobu zapłaty wiąże się z tym, że: płaci się je stopniowo, w małych ilościach, a więc w miarę tego, jak dokonuje się zakupów, można zmniejszyć ciężar podatkowy całkowicie lub częściowo wówczas, gdy staje się on zbyt uciążliwy, gdyż podatnik może według własnego uznania albo kupować, albo nie kupować”*.